استادیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد خوراسگان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
چکیده
این مقاله بر اساس نظریه نظام دانایی صدرا و نقش فقه در آن و نیز تعریف وی از فقه در دین شکل‌گرفته است. فقه در عصر کنونی هرچند مزیت‌هایی همچون محوریت عبودیت و معنویت و استفاده از کاوش‌های عمیق و ارزشمند خود را دارد، اما دچار آسیب‌هایی ازجمله امکان دنیاگرایی، به حاشیه‌راندن فقه اکبر (معارف دینی)، فاصله از واقعیت‌های نیازهای دینی اجتماعی، انحصارطلبی روشی در علم دینی، سلیقه‌محوری، و از دست‌دادن بخش مهمی از سرمایه‌های انسانی شده است. هدف این مقاله ارائه راهکاری در جهت تحول نظام علمی دینی است. فقه و دین‌شناسی مدنظر حکمت متعالیه صدرا غایتی وجودی داشته و به گسترش زندگی عقلانی و انسانی یاری می‌رساند. در نظام حکمت متعالیه، فقه زیرمجموعه الهیات بوده و در‌این‌راستا تعریف و احکام آن بررسی می‌گردد. در «نظام صدرایی»، فقه، عرفان و حکمت جدای از هم نیستند و همه لایه‌ها و مراتب دین است که این اصل بر تبیین صحیح قلمرو حدود و ثغور فقه تأثیرگذار است. فقه تمدن‌ساز با محوریت هم‌زیستی و ظلم‌ستیزی از شاخصه‌های فقه صدرایی است. فقه در حکمت متعالیه به‌کلی از معنای مصطلح آن که استخراج احکام فرعی با ادله تفصیلی و با محوریت اصول فقه است جدا می‌شود. این معنای فقه اگر در حوزه‌های فقهی و دینی محور قرار داده شود آثار و ثمرات درخشانی در پِی خواهد داشت که ازجمله می‌توان به برطرف‌شدن آسیب‌های فوق‌الذکر اشاره نمود. این مقاله به‌صورت توصیفی- تحلیلی بر اساس داده‌های کتابخانه‌ای تدوین‌شده است.
)