1
دانشیار گروه مطالعات سیاسی، بین‌المللی و حقوقی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
2
دانشجوی دکتری علوم سیاسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
چکیده
با مراجعه به تاریخ و بررسی سنگ‌نبشته‌ها، کتیبه‌ها و آثار به‌جامانده از ایران باستان، حضور پررنگ دین و مذهب در جوامع ایرانی امری مبرهن می‌نماید. این بدان معنی است که ایرانیان باستان با تکیه بر اعتقادات مذهبی و معنوی در جست‌وجوی اهدافی متعالی و فراتر از امر واقع، ضمن پذیرش مفهوم آنچه هست و تشکیل تمدنی بی‌نظیر، همواره با رویکردی میانه‌رو در پیِ آرمان آنچه باید باشد حرکت کرده‌اند. از همین‌رو با تکیه بر چهارچوب نظری «تکوین و تکون هویت ملی ایرانیان» همچنین مفهوم تخیل سیاسی در نظریه «تخیل سیاسی در زیست جهان ایرانی - اسلامی»، با روش مقایسه‌ای و جمع‌آوری داده‌ها به شیوه اسنادی/ کتابخانه‌ای، تلاش شده تا ریشه‌های تاریخی هویت ملی ایرانیان در جهت اثبات فرضیه پژوهش مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد؛ مبنی بر این که "برگزیدن اسلام و سپس تشیع به‌عنوان کمال آرمانی دین زرتشت در راستای روحیه عدالت‌خواهی، حق‌طلبی و ظلم‌ستیزی توسط ایرانیان امری فراتر از تحمیل دین اسلام به ایرانیان پس از شکست ساسانیان از اعراب بوده و ایرانیان با توجه به اینکه قرن‌ها پیش از ظهور اسلام در طلب جامعه‌ای عدالت محور و برقراری حکومت عدل آسمانی بودند ضمن آشنایی با مفهوم «فره ایزدی» پادشاهان خود، رسالت پیامبر اسلام(ص) را پذیرفته و ضمن مواجه‌شدن با رفتارهای مغایر با ارزش‌های اسلامی توسط حکام بنی‌امیه و بنی‌عباس، مذهب تشیع را نزدیک‌تر از اسلام تسنن به ذات هویتی خود دیده و آن را برگزیدند. این پژوهش ضمن بررسی «اسلام تشیع» به‌عنوان «تخیل سیاسی ایرانیان باستان» که مخصوصاً از عصر سلسله صفوی به هسته هویتی ایرانیان راه یافت و ریشه‌یابی ویژگی‌های شخصیتی و فرهنگی ایرانیان در سطح کلان تاریخی، به این مفروض می‌رسد که "قدمت عنصر شیعی در ذات هویتی ایرانیان را می‌بایست از ایران باستان و چه‌بسا پیش از اسلام دانست که حتی سلسله ساسانیان نیز به‌عنوان تنها سلسله‌ای که مبادرت به رسمی نمودن آیین زرتشت کرد بنابر انحراف موبدان و متولیان خود نتوانست به این آرمان‌ها جامه عمل بپوشاند و درنهایت این تخیل جمعی آرمانی پس از قرن‌ها بحران هویت ایرانیان با فرهنگ سیاسی تشیع به منصه ظهور رسید.
فتح‌الهی, محمدعلی, & حق‌شناس, مهدی. (1403). از تخیل سیاسی ایران باستان تا فرهنگ سیاسی تشیع؛ کوششی نظری بر تحلیل هویت ایرانیان. فصلنامه نظریه پردازی, 3(1), 103-126.
MLA
محمدعلی فتح‌الهی; مهدی حق‌شناس. "از تخیل سیاسی ایران باستان تا فرهنگ سیاسی تشیع؛ کوششی نظری بر تحلیل هویت ایرانیان", فصلنامه نظریه پردازی, 3, 1, 1403, 103-126.
HARVARD
فتح‌الهی, محمدعلی, حق‌شناس, مهدی. (1403). 'از تخیل سیاسی ایران باستان تا فرهنگ سیاسی تشیع؛ کوششی نظری بر تحلیل هویت ایرانیان', فصلنامه نظریه پردازی, 3(1), pp. 103-126.
VANCOUVER
فتح‌الهی, محمدعلی, حق‌شناس, مهدی. از تخیل سیاسی ایران باستان تا فرهنگ سیاسی تشیع؛ کوششی نظری بر تحلیل هویت ایرانیان. فصلنامه نظریه پردازی, 1403; 3(1): 103-126.
)